نکند به این بلاها مبتلا شویم...
چرا امتحان به وسیله ی غیبت حضرت مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف) یکی از شدیدترین امتحانات است؟
یکی از حکمتها و اسرار غیبت و پنهان زیستی امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، امتحان و آزمایش انسانها - به ویژه شیعیان - است. آنان در این ابتلا و آزمون، باید پایبندی و باور عمیق خود به مهدویت و میزان اخلاص و علاقه ی خود را نشان دهند.
غیبت امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، شباهتهایی با غیبت سایر پیامبران دارد؛ به ویژه این که آنها نیز دارای غیبت کوتاه مدت یا طولانی مدت بودند. خداوند همانطور که با غیبت پیامبران، امت آنان را آزمایش، میخواهد امت اسلامی را نیز بیازماید و شاید این برابری طول غیبت خاتمالاوصیاء با غیبت مجموع پیامبران، برای این باشد که میخواهد این امت را با آزمایشهایی سختتر از آزمون آنها، بیازماید.
از روایات مختلف، به دست میآید که مۆمنان در دوره ی غیبت، گرفتار آزمایشهای بزرگی خواهند شد؛ چنان که امتهای قبلی نیز دچار آزمونها و ابتلاهای مختلفی بودند. در قرآن آمده است: «أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ. وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَیَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِینَ صَدَقُوا وَ لَیَعْلَمَنَّ الْکاذِبِینَ؛1آیا مردم گمان میکنند همین که به زبان بگویند ایمان آوردیم، دست از سر آنها بر میداریم و آزمایش نمیشوند؟ مردمی را که قبل از ایشان بودند نیز آزمودیم و خداوند میداند که چه کسانی راستگو و چه کسانی دروغگویند و در امتحان، درست یا نادرست از آب در آیند...».از آن جایی که غیبت طولانی میشود، عدهای از مردم، دچار تردید، حیرت و... میشوند و از باور به ظهور منجی موعود، برمیگردند. این آسیبها و عوامل مشکلزا در عصر غیبت، عبارتند از:
1. حیرت و سرگردانى؛ امام عسکرى «علیه السلام» فرمود: «بدانید که فرزندم غیبتى خواهد داشت که نادانان، در آن دچار سرگردانى مىشوند؛ و آنها که براى ظهورش از پیش خود وقت تعیین مىکنند، به دروغ گویى مىافتند» اثبات الهداة، ج 3، ص 482، ح 189».. ابن عباس نیز گفته است: «پس از یک غیبت طولانى و حیرت ظلمانى، ظاهرمى شود» یوم الخلاص، ج 1، ص 346 ؛ الزام الناصب، ص 62..
امام صادق«علیه السلام» فرموده است: «... جداً مورد آزمایش قرار مىگیرید تا جایى که مردم مىگویند: مهدى، مرده یا کشته شده است؛ اگر زنده است، پس کجا است و چه مىکند؟! چشمان مۆمنان بر او مىگریند و همچون کشتى طوفان زده، به اضطراب مىافتند؛ به جز کسانى که خداوند از آنان پیمان گرفته و به دم الهى یاریشان کرده، کس دیگرى رستگار نخواهد شد
2. گمراهى و ضلالت ؛ یعنى در این دوران، عدهاى از مردم از مسیر حق برگشته، دچار انحراف و گمراهى مىشوند و از هدایتهاى الهى باز مىمانند، پیامبر اکرم«ص» فرموده است : «تکونُ له غیبة و حیرة تَضِلُّ فیها الأمم»؛ کشف الغمة، ج، ص 311 ؛ بحار الانوار، ج 51، ص 72. ؛ «براى او غیبت و براى امت حیرتى خواهد بود که خیلىها در آن دوران گمراه خواهند شد».
سدیر مىگوید : امام صادق «علیه السلام» فرمود : «...واى بر شما! در کتاب جَفر نظر انداختم... و در ولادت قائم ما و غیبت او و طولانى شدن آن و مدت عمر وى، تأمّل کردم و دیدم که مردم با ایمان، گرفتار بلاها و مصیبتها هستند و به جهت طولانى شدن دوران غیبت، در دلهایشان شک و تردید راه مىیابد و بیشتر آنها از دینشان بر مىگردند...» اثبات الهداة، ج 3، ص 475، ح 162..»
3. قساوت و تیره شدن دلها؛ به جهت طولانى شدن غیبتش، دلها سخت و تیره مىشود و جز آنها که خداوند ایمان به او را در قلوبشان نشانده و به دم الهى یاریشان کرده است، کسى دیگر بر اعتقاد او باقى نماند» اثبات الهداة، ج 3، ص 488، ح 20..»
4. عدم تحمل و بردبارى؛ امام صادق«علیه السلام» نیز فرموده است: «شتاب مردم براى این کار آنان را هلاک مىسازد. خداوند براى شتاب مردم، شتاب نمىکند؛ براى این امر، مدتى هست که باید پایان پذیرد. اگر مدت آن سرآید، نه ساعتى جلو مىافتد و نه ساعتى تأخیر مىشود» اصول کافى، ج 1، ص 369 ؛ الغیبة النعمانى، ص 158»
5. شک در حیات و زنده بودن حضرت ؛ امام صادق«علیه السلام» فرموده است: «... جداً مورد آزمایش قرار مىگیرید تا جایى که مردم مىگویند: مهدى، مرده یا کشته شده است؛ اگر زنده است، پس کجا است و چه مىکند؟! چشمان مۆمنان بر او مىگریند و همچون کشتى طوفان زده، به اضطراب مىافتند؛ به جز کسانى که خداوند از آنان پیمان گرفته و به دم الهى یاریشان کرده، کس دیگرى رستگار نخواهد شد» اثبات الهداة، ج 3، ص 473، ص 154..»
6. دشوارى حفظ ایمان؛ شدتها و پیشامدهاى ناگوار و تحوّلاتى که روى مىدهد، مردم را زیر و رو کرده و حفظ ایمان و استقامت در این راه را دشوار مىسازد و ایمان افراد در مخاطرات سخت واقع مىشود!
امام باقر«علیه السلام» فرموده است: «بعد از غیبت و حیرت ظاهر مىشود؛ در این دوران تنها کسانى بر دین خود ثابت مىمانند که در ایمان خود، مخلص و با روح یقین همراه باشند و آنان کسانىاند که خداوند از آنها درباره ولایت ما پیمان گرفته و در دل آنها، ایمان را مستقر ساخته و آنها را با روحى از خود تأیید کرده است» کشف الغمة، ج 3، ص 311 ؛ منتخب الاثر، ص 229..
7. کمبودها و نارسایىهاى زندگى؛ یکى از امتحانات مردم در عصر غیبت و ابتلائات شدید آنان، گرانى، کسادى، مرگ و میر، جنگها، کمى محصولات کشاورزى، دچار شدن به پادشاهان ستمگر و... است.
امام صادق«علیه السلام» خطاب به محمد بن مسلم فرمود: «پیش از قیام قائم(عج)، نشانههایى است که خداوند آنها را ظاهر خواهد ساخت». محمد بن مسلم پرسید: آنها چیست؟ فرمود: خداوند آنها را چنین بیان فرموده است:
« وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ »؛ بقره (2)، آیه 155..
« لنبلونّکم»؛، یعنى امتحان مىکنیم شما مۆمنان را قبل از خروج قائم(عجل الله تعالی فرجه الشریف)
«بشى من الخوف»؛ یعنى، به وسیله پادشاهان... در آخر سلطنت آنها.
«والجوع» یعنى، با گرانى قیمتها. «و نقص من الاموال»؛ یعنى، با کسادى تجارت و کمى درآمد». «و الانفس»؛، یعنى، با کمى رشد زراعت.
«و بشّر الصابرین»؛، یعنى، نوید بده در آن زمان، صبر پیشگان را با ظهور قائم و آن بعد از یک فتنه سخت و کمرشکن است که هر دوستى و خویشى را درهم مىریزد. همسایه به همسایهاش هجوم برده، گردنش را مىزند! در چنین روزگارى، به زمین بچسبید و دست و پاى خود را تکان ندهید» ارشاد، شیخ مفید، ص 340؛ الغیبة النعمانى، ص 132.. و نیز فرموده است : «ترس اهل عراق و بغداد را احاطه مىکند و مرگ ناگهانى و پیاپى در آنجا شایع مىشود و کمبود در اموال، اشخاص و میوهها ظاهر مىشود و زراعت کمتر رشد مىکند» یوم الخلاص، ج 1، ص 338..
غیبت امام مهدی(عجل الله تعالی فرجه الشریف)، شباهتهایی با غیبت سایر پیامبران دارد؛ به ویژه این که آنها نیز دارای غیبت کوتاه مدت یا طولانی مدت بودند. خداوند همانطور که با غیبت پیامبران، امت آنان را آزمایش، میخواهد امت اسلامی را نیز بیازماید و شاید این برابری طول غیبت خاتمالاوصیاء با غیبت مجموع پیامبران، برای این باشد که میخواهد این امت را با آزمایشهایی سختتر از آزمون آنها، بیازماید
نتیجه گیرى:
با توجه به این آسیبها و چالشها، روشن مىشود که در عصر غیبت، امتحان و آزمون انسانها بسیار دشوار است و آنان باید از این مراحل سخت و طاقت فرسا عبور کنند و میزان پایبندى، باورمندى، بردبارى و استقامت خود را نشان دهند. به یقین در دورانى که احتمال سرگردانى، گمراهى، تردید و برگشت از اصل مهدویت، قساوت و دلمردگى، بىاعتمادى به آموزههاى دینى، انحراف و فسادگرى، هواپرستى، مشکلات و کمبودهاى زندگى، اختلافات و دشمنىها، دروغ گویى و ناراستى، ضعف و سستى در دین دارى و... بیشتر از هر عصرى وجود دارد؛ باید متدینان و یکتا پرستان در اعتقاد خود به منجى موعود، استوار و پابرجا باشند و از این آزمون سخت، سربلند بیرون آیند. بر این اساس است که پیامبر اکرم«صلی الله علیه و آله» فرمود: «...کسانى که در دوره غیبت حضرت مهدى(عجل الله تعالی فرجه الشریف) بر اعتقاد به او استوار هستند، از کبریت احمر نایابترند. جابر بن عبداللَّه انصارى بلند شد و گفت: اى رسول خدا! آیا فرزندت قائم غیبت خواهد کرد؟ فرمود: آرى به خدا قسم؛ «وَ لِیُمَحِّصَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا وَ یَمْحَقَ الْکافِرِینَ»؛ آل عمران (3)، آیه 141. ؛ «خداوند مۆمنان را جداً مىآزماید و کافران را از میان بر مىدارد» اثبات الهداة، ج 3، ص 461، ح 107..
باید براى رستگارى و موفق شدن در این آزمایشها، تلاش کرد و آن گونه که در روایات آمده، رستگارى کامل جز براى دینداران ناب و مخلص و کسانى که جانشان با یقین در آمیخته و اعتقادشان محکم و شناختشان از نادانىها و نادرستىها پیراسته شده است ؛ براى کسى دیگر میسّر نیست.
فقط با داشتن چنین شرایط و حالاتى است که بنده پروردگار، به قضاى الهى و حکم پروردگار در تمام امور، خشنود است و نسبت به غیبت و دیگر مسائل مربوط به آن هیچ شک و تردیدى به دل راه نمىدهد و بر اعتقاد به امامت امام غایب استوار و ثابت مىماند و همیشه یاد او را در دل دارد و این چیزها جز با تلاش پیگیر و حرکت در راه بندگى حقیقى و خالصانه، از راه دیگرى به دست نمىآید.
