مروری بر غیبت صغری
غیبت صغرى را مىتوان مقدمهاى دیگر براى غیبت کبراى امام زمان(علیه السلام) به شمار آورد. مردم اگرچه طى احادیث فراوان از طریق پیامبر(صلى الله علیه وآله وسلم)و امامان گذشته(علیهم السلام) با اندیشه غیبت طولانى پیشواىشان آشنایى پیدا کرده و کیفیت ابتلاى دو امام پیشین به محاصره دشمن، آنان را عملا بانهانى پیشوا، مأنوس ساخته بود، اینک با غیبت صغرى باید آمادگى کامل براى نهانزیستى طولانى و غیر معلومِ امام و رهبر خویش پیدا مىکردند....
به عقیده گروهى از محدّثین و تاریخ نگاران، دوران غیبت صغرى از زمان ولادت امام زمان (علیه السلام) در سال (255) هجرى قمرى، شروع شده و با استمرار تا سال (329)، مدت هفتاد و چهار سال به طول انجامید. لکن به استناد شواهد متعددى در روایات و اخبار این باب، مىتوان مطمئن شد که مراد از غیبت صغرى همان مدت شصت و نه سال ـ بین آغاز امامت آن بزرگوار به دنبال شهادت امام حسن عسکرى(علیه السلام)، در سال (260) هجرى قمرى، تا آغاز غیبت کبرى در سال (329) ـ مىباشد که قول مشهور است.
در طى مدت غیبت صغرى، چهار تن از بزرگان علم و تقوى بنامهاى عثمان بن سعید عمروى (رحمة اللّه علیه)، و محمد بن عثمان بن سعید عمروى (رحمة اللّه علیه)، و حسین بن روح نوبختى (رحمة اللّه علیه)، و على بن محمد سیمرى (رحمة اللّه علیه)، تحت عنوان «نوّاب اربعه» وساطت بین امام (علیه السلام)و مردم را به عهده داشتند.
هرکدام از این بزرگواران با فرمان خاصِّ امام زمان(علیه السلام) به چنین مقامى منصوب مىشدند. مثلا پس از فوت عثمان بن سعید عمروى (رحمة اللّه علیه)، ـ که قبل از امام زمان(علیه السلام)نیابت از طرف امام على النقى(علیه السلام)و امام حسن عسکرى(علیه السلام) را نیز عهده دار بود ـ نامهاى به خط امام زمان(علیه السلام) خطاب به فرزندش محمد رسید که در بخشى از آن آمده بود.
«ما همه از خداییم و بسوى او باز مىگردیم تسلیم فرمان او و راضى به قضاى او هستیم. پدرت سعادتمندانه زیست، و پسندیده وفات کرد، رحمت خدا براو باد و خدا او را با اولیاء و موالیانش محشور فرماید که همواره در اجراى فرمانشان کوشا بود.» و در بخشى دیگر فرموده بود:
«خدا به تو اجر جزیل دهد ... از کمال سعادت پدرت این بودکه خدا فرزندى چون تو را روزى او کرد که بعد از او جانشینش باشد و به امر خدا در مسئولیتى که داشت قائم مقام او گردد و موجبات رحمت او را فراهم آرد.
قابل ذکر است که امام زمان(علیه السلام) در این دوران سفراء و مأمورینى خاص نیز داشتند که در پارهاى مسئولیتهاى ویژه همچون جمع خمس و زکات از طرف آن حضرت مأموریت مىیافتند.
صاحب «اعلام الورى» در این باره گوید: «در غیبت صغرى «سفیرانى» موجود بودند و «نوّاب و ابوابى» مشهور وجود داشتند که شیعیان در باره آنان هیچ اختلافى نداشتند. بعضى از آنان عبارتند از: ابو هاشم داود بن قاسم جعفرى، محمد بن على بن بلال، ابوعمرو عثمان بن سعید روغن فروش، فرزندش ابوجعفر محمد بن عثمان رحمة اللّه علیهما، عمر اهوازى، احمد بن اسحاق، ابومحمد و جنائى، ابراهیم بن مهزیار، محمد بن ابراهیم و جماعتى دیگر که بعداً در صورت نیاز ذکر خواهند شد.
